Mình còn nhớ hồi bảy tám tuổi, mỗi lần đi chợ, mẹ gửi mình ở một cửa hàng băng đĩa. Từ ca nhạc cho tới phim ảnh, mình có thể ngồi đó cả tiếng chỉ để lựa đĩa. Đến khi về, mẹ trả tiền cho chị bán đĩa còn mình thì háo hức về mở đầu đĩa lên xem. Có những vở hài mình coi lại mấy lần, có khi còn lựa lúc nhà có khách rồi mở lên như muốn khoe mẻ.
Khi đã biết dùng máy tính, mình chép những đĩa đó vào ổ cứng, đến giờ vẫn còn giữ! Chỉ cần vài cú bấm chuột, mình đã có thể xem chúng. Bài viết này không phải về tuổi thơ mà là về những cuốn phim, vở hài, bài hát đó.
Thuê ổ cứng
Mình có mấy cái ổ cứng để sao lưu mọi hình ảnh, video từng chụp và quay từ 2013 tới nay. Có thể bạn cũng thích lưu trên máy như mình. Nhưng nhiều khả năng là bạn đã gửi chúng lên Google Photos, Apple iCloud hay đám mây nào đó.
Nếu trên thiết bị của bạn không có file đó, nghĩa là bạn đang không sở hữu nó. Hầu hết khi không có mạng, bạn sẽ không thể nào truy cập các dữ liệu này. Việc thuê ổ cứng có vẻ hợp lý vào giai đoạn trước, khi ổ cứng máy tính còn đắt đỏ. Nhưng giá ổ cứng đã giảm đi rất nhiều. Nếu chỉ chứa dữ liệu thôi thì tốc độ của một ổ HDD đã là đủ dùng. Trong tầm giá từ 1-2 triệu bạn đã có thể sắm cho mình một ổ cứng tận 1TB rồi.
Đó là máy tính, trên điện thoại lại là một câu chuyện khác. Điện thoại mình có bộ nhớ trong là 128GB, gần như là thấp nhất so với mặt bằng chung. Mình chứa khoảng 70GB dữ liệu trên điện thoại, chỉ những file gần đây và quan trọng. Phần còn lại sẽ được sao lưu trên máy tính. Mình dùng các phương thức quản lý files qua mạng như CIFS hoặc NFS để có thể truy cập chúng trên điện thoại.
Ghi chú
Ngoài ra, mình dùng Syncthing, một phần mềm mã nguồn mở tự động hóa việc sao lưu files giữa các thiết bị.
Chưa kể đến phí sử dụng, hầu hết các gói miễn phí chỉ dao động từ 5GB đến 20GB. Muốn dùng trên mức này bạn sẽ phải trả phí tháng hoặc năm. Có khi số tiền thuê ổ cứng trong một năm đã đủ để bạn mua một ổ HDD và xài nó cả chục năm. Đối với mình thì không có lí do gì mình phải trả họ tiền khi tự mình có thể làm tốt hơn.
Với cách thức hoạt động thủ công, dữ liệu của mình là của mình, bừa bộn hay sắp xếp cẩn thận là do mình. Mình có toàn quyền quyết định với chúng. Mình muốn lưu gì trên máy, lưu ở đâu, truy cập chúng khi nào, mang chúng đi đâu, gửi cho ai toàn quyền của mình. Mình sở hữu files của mình.
Bạn có thể xem dữ liệu trên máy chủ của Google hay Apple thuộc quyền sở hữu của bạn. Nhưng lỡ một ngày họ tăng phí sử dụng lên quá cao, hoặc tệ hơn là họ "dẹp tiệm". Bạn sẽ phải lưu files thủ công như mình, hoặc ngồi nhìn dữ liệu của mình bốc hơi trên ổ cứng của các ông lớn công nghệ. Đó không phải là sở hữu dữ liệu, đó là sự thuê mướn, một ảo giác của việc sở hữu.
Nhìn trộm
Năm 2022, trong giai đoạn cách ly Covid. Một người bố phải chụp hình vùng kín bị sưng đỏ của con trai để gửi đến bác sĩ để thăm khám. Tuy nhiên, chức năng tự động sao lưu lên Google Photos khiến Google cũng đã vô tình "khám" những tấm hình đó. Họ gắn nhãn anh ta với tội danh "xâm hại tình dục trẻ em dưới tuổi vị thành niên".
Tài khoản Google của anh ấy bị hủy kích hoạt, như phần lớn chúng ta, anh ta đã đưa hết dữ liệu của mình cho Google giữ. Chỉ đến khi bị "cấm cửa", anh mới nhận ra mình đã thật sự mất mọi thứ.
Danh bạ, email, hình ảnh, Google Fi (dịch vụ mạng điện thoại tương tự Mobifone, Vinaphone ở Việt Nam), số điện thoại cũng từ đó mà mất tăm, mọi tài khoản có kích hoạt OTP qua SMS cũng bị ảnh hưởng.
Ghi chú
Bạn có thể đọc thêm về sự kiện trên tại đây.
Khi đã đồng ý cho Google có toàn quyền với mọi dữ liệu của mình, bạn sẽ chẳng biết họ đang làm gì với chúng. Họ có thể đọc mọi email, quét qua mọi gương mặt trong phim ảnh, lưu giữ thông tin cá nhân của bạn và mọi người mà bạn biết, đọc mọi tin nhắn. Từ đó hiểu rõ sở thích, ham muốn, thói quen của bạn.
Việc làm của họ có thể sai về mặt đạo đức, nhưng về pháp lý thì họ không hề sai. Chính ta là người chấp nhận mọi điều khoản họ đưa ra trong lúc tạo tài khoản hoặc kích hoạt các dịch vụ. Chỉ là do chả ai trong chúng ta thật sự bỏ thời gian ra để ngồi đọc và cân nhắc những điều khoản ấy.
Trải nghiệm và sở hữu
Netflix, Disney+, Hulu, Spotify, YouTube... Điểm chung của những nền tảng này là gì?
Bạn sẽ được xem, được trải nghiệm những món hàng mà họ mang lại. Nhưng còn lâu mới được sở hữu chúng. Bạn chiêm ngưỡng mọi bộ phim nhưng sẽ chẳng thể đụng tới MB dữ liệu nào một cách chính thống, bạn được nghe mọi bài nhạc nhưng chả có file mp3 nào nằm lại trên máy.
Giai đoạn khi các dịch vụ streaming chưa phổ biến, như mình đã nói ở đầu bài viết, băng đĩa là phương tiện duy nhất mình có để tiếp cận với phim ảnh và âm nhạc. Mình bỏ chúng vào ổ đĩa máy tính, sao chép từng file và cất ngăn nắp.
Nếu một ngày các nền tảng này bị mua lại, đóng cửa hay phá sản. Với số tiền bạn đã bỏ ra, bạn chẳng giữ lại được gì cả. Vì suốt thời gian qua, bạn chỉ dùng thuê và trải nghiệm chứ không phải sở hữu dữ liệu.
Kết lại
Mình mong rằng sau bài viết này, bạn sẽ thử tải về những hình ảnh đã được sao lưu trên đám mây và bắt đầu giữ chúng trên máy tính hay ổ cứng di động, thẻ nhớ,...
Cái giá của sự tiện lợi ảo mà các công ty công nghệ mang lại là quá đắt. Tin mình đi, giá ổ cứng bây giờ chả là bao nhiêu so với tiền thuê ổ cứng trên đám mây năm này sang năm tới đâu!